Badanie ultrasonograficzne (USG) jest jednym z najczęściej wykonywanych badań diagnostycznych w medycynie. Jest bezbolesne, bezpieczne, niewymagające stosowania promieniowania rentgenowskiego i można je powtarzać wielokrotnie. Wykonuje się je zarówno w diagnostyce narządów wewnętrznych, jak i w ocenie tkanek miękkich, mięśni czy naczyń krwionośnych. Pacjenci często pytają, jak należy się przygotować do badania i czy palenie papierosów ma na nie wpływ.
Dlaczego palenie przed USG może być problemem?
Palenie tytoniu wpływa na organizm w sposób, który może zaburzyć przebieg badania. Dym papierosowy powoduje skurcz naczyń krwionośnych, wpływa na napięcie mięśni gładkich przewodu pokarmowego oraz przyczynia się do zwiększenia ilości powietrza w żołądku i jelitach. Wynika to z faktu, że w trakcie palenia dochodzi do częstszego połykania śliny, a proces ten sprzyja przedostawaniu się powietrza do przewodu pokarmowego. U osób przygotowujących się do USG jamy brzusznej nadmiar gazów w jelitach może poważnie utrudnić prawidłowe zobrazowanie narządów takich jak wątroba, trzustka, pęcherzyk żółciowy czy nerki. Ultradźwięki nie przenikają dobrze przez powietrze, dlatego obecność gazów sprawia, że obraz staje się mniej wyraźny i trudniejszy w interpretacji.
Jak długo przed USG należy unikać palenia?
Zalecenia dotyczące rezygnacji z palenia przed badaniem zależą od tego, jaki obszar ciała ma być poddany ocenie. W przypadku USG jamy brzusznej przyjmuje się, że należy unikać palenia co najmniej sześć godzin przed wizytą, a w tym samym czasie nie powinno się także spożywać posiłków ani napojów gazowanych. Podczas USG tarczycy, piersi, stawów, mięśni czy naczyń palenie zazwyczaj nie ma bezpośredniego wpływu na widoczność struktur, jednak nikotyna może podnosić ciśnienie tętnicze i zmieniać wyniki dodatkowych pomiarów. Badania dopplerowskie tętnic szyjnych lub kończyn są szczególnie wrażliwe na wpływ nikotyny, ponieważ substancja ta zwęża naczynia i może chwilowo zmieniać przepływ krwi. W efekcie obraz uzyskany przez lekarza może nie odzwierciedlać rzeczywistego stanu zdrowia, lecz chwilowy efekt działania nikotyny.
Mechanizm wpływu nikotyny na wynik badania
Mechanizm działania nikotyny na układ naczyniowy i nerwowy jest bardzo szybki. Już po kilku minutach od zapalenia papierosa wzrasta ciśnienie krwi, przyspiesza tętno, a średnica naczyń krwionośnych ulega zmniejszeniu. Podczas badania dopplerowskiego może to zostać odczytane jako nieprawidłowość sugerująca chorobę, na przykład miażdżycę. W przypadku USG jamy brzusznej skutki palenia widoczne są w postaci pogorszonej przejrzystości obrazu, co bywa przyczyną konieczności powtórzenia badania lub dodatkowych konsultacji. Taka sytuacja nie tylko opóźnia diagnozę, ale także zwiększa stres pacjenta.
Znaczenie odpowiedniego przygotowania do badania
Przygotowanie do USG powinno uwzględniać zarówno zalecenia dotyczące palenia, jak i inne elementy, które wpływają na jakość obrazu. Osoba skierowana na badanie jamy brzusznej powinna pozostawać na czczo przez kilka godzin, unikać produktów zwiększających ilość gazów w jelitach oraz rezygnować z czynności, które powodują połykanie powietrza. W przypadku diagnostyki układu moczowego czasem zaleca się wypicie większej ilości wody, aby pęcherz był wypełniony, co ułatwia ocenę jego ścian i sąsiadujących narządów.
Co zrobić, jeśli zapaliło się przed USG?
Zdarza się, że pacjent zapali papierosa tuż przed badaniem, nie wiedząc, że może to wpłynąć na wynik. W takiej sytuacji warto poinformować lekarza wykonującego USG o tym fakcie. Specjalista dzięki temu będzie mógł uwzględnić możliwe zniekształcenia obrazu spowodowane skurczem naczyń czy obecnością gazów w przewodzie pokarmowym. Czasami, jeśli wynik mógłby być istotnie zaburzony, lekarz decyduje o przełożeniu badania na inny termin, aby mieć pewność, że diagnoza będzie oparta na rzetelnych danych.
Palenie papierosów przed USG
Świadomość, że palenie tytoniu przed niektórymi badaniami USG może znacząco pogorszyć ich jakość, powinna skłaniać pacjentów do planowania dnia tak, aby zachować odpowiednią przerwę. W przypadku USG jamy brzusznej optymalny czas to minimum sześć godzin bez papierosa, natomiast przed badaniem dopplerowskim warto odczekać przynajmniej dwie godziny. Przy innych typach USG dobrze jest wstrzymać się od palenia chociaż na kilka godzin, nawet jeśli nie ma ono bezpośredniego wpływu na obraz. Rezygnacja z palenia na kilka godzin przed badaniem to prosty krok, który zwiększa szanse na uzyskanie wiarygodnego obrazu i uniknięcie niepotrzebnego powtarzania procedury. Dla pacjenta oznacza to szybsze postawienie trafnej diagnozy i rozpoczęcie odpowiedniego leczenia.