Udar mózgu dotyka średnio jedną osobę na minutę. Każdy przypadek stwarza ogromne ryzyko dla życia i zdrowia, a konsekwencje obciążają również otoczenie chorego. Dokument „Udar Mózgu – Plan Działania dla Europy”, przygotowany przez Stroke Alliance for Europe i European Stroke Organization, przedstawia wyniki badań potwierdzające skalę problemu i stopień zagrożenia śmiercią lub niepełnosprawnością.
W tym artykule znajdziesz podstawowe informacje dotyczące przyczyn, objawów, diagnostyki i leczenia udaru mózgu.
Czym jest udar mózgu?
Udar mózgu to zespół objawów neurologicznych, będących skutkiem zatrzymania dopływu krwi. W efekcie dochodzi do obumarcia określonego obszaru mózgu.
Wyróżnia się dwa rodzaje udaru mózgu.
Udar niedokrwienny polega na zatrzymaniu drożności tętnicy. Komórki mózgowe nie otrzymują wystarczającej ilości tlenu i substancji odżywczych zawartych w krwi.
Światło tętnicy ulega stopniowemu zwężeniu, a z czasem zupełnemu zablokowaniu, w wyniku odkładania się blaszek miażdżycowych. Powodem nagłego zatrzymania dopływu krwi jest najczęściej zakrzep powstały w okolicy dotkniętej miażdżycą.
Zakrzep blokujący dopływ krwi do mózgu może powstać również w sercu i nazywany jest zatorem.
Udar krwotoczny to drugi, zdecydowanie rzadziej występujący, rodzaj tego schorzenia. Dochodzi do niego, kiedy ściana tętnicy mózgowej pęka. Tętnica nie zaopatruje wtedy określonego obszaru komórek mózgowych w krew. Rozlewająca się krew podnosi ciśnienie i doprowadza do dalszych uszkodzeń.
Udar krwotoczny stwarza dużo większe ryzyko śmierci lub niepełnosprawności niż udar niedokrwienny. Trudniej jest go również leczyć.
Objawy udaru mózgu
Zespół objawów, które wystąpią u danego pacjenta, zależy od obszaru mózgu, który utracił dopływ krwi. Mogą obejmować zarówno niewielkie symptomy, jak i objawy zagrażające życiu.
Utrata przytomności, poprzedzona sennością, problemami z mową i dezorientacją, może oznaczać rozległy udar mózgu.
Widoczne osłabienie mięśni twarzowych, w wyniku którego jedna strona twarzy „opada”. Ten objaw jest wyraźnie widoczny w kąciku ust.
Gwałtowny i silny ból głowy towarzyszy często udarom krwotocznym.
Niedowład kończyn po jednej stronie ciała, któremu może towarzyszyć drętwienie, a nawet utrata możliwości wykonywania ruchów.
Zaburzenia widzenia to kolejne symptomy, charakterystyczne u osób przechodzących udar mózgu, które mogą obejmować cały szereg dolegliwości—od podwójnego widzenia, aż po utratę widzenia.
Zaburzenia mowy i połykania mogą prowadzić do zakrztuszenia. Mowa staje się bełkotliwa i niezrozumiała.
Diagnostyka udaru mózgu
W przypadku wystąpienia objawów opisanych w poprzedniej części artykułu należy natychmiast zadzwonić po pogotowie ratunkowe. Nawet drobne i ustępujące objawy udaru mózgu nie mogą być ignorowane, ponieważ mogą być sygnałem ostrzegającym przed nadchodzącym silniejszym udarem.
Osoba obserwująca symptomy powinna jak najszybciej zostać przewieziona na szpitalny oddział ratunkowy, gdzie lekarze wdrożą leczenie, które daje szansę na ograniczenie skutków udaru.
Udar mózgu, oprócz obserwowanych objawów, diagnozuje się przy wykorzystaniu badań obrazowych, takich jak tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny. Wyniki badania pozwalają lekarzom określić rodzaj udaru i sprawdzić, czy nie wystąpiły inne zmiany w obrębie mózgu.
Pomocnymi badaniami u pacjentów z udarem mózgu jest także USG tętnic, badania krwi i echo serca. Pomagają one ustalić przyczynę udaru.
W początkowej fazie udaru badania obrazowe nie pokazują w pełni, jak rozległy obszar mózgu został uszkodzony. Dopiero po kilku dniach tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny ujawnią pełną skalę udaru.
Centrum Diagnostyki Obrazowej Rex Medica oferuje pełną gamę badań obrazowych dla pacjentów po przebytym udarze mózgu. Badanie rezonansem magnetycznym można wykonywać również w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia.
Leczenie udaru mózgu
Pierwszym zadaniem lekarza przyjmującego pacjenta z udarem jest zabezpieczenie podstawowych funkcji życiowych. W związku z tym, że udar może objąć różne obszary mózgu, odpowiedzialne za różne funkcje organizmu, to należy upewnić się, że chory może oddychać.
W przypadku leczenia udaru kluczowym czynnikiem decydującym o dalszym postępowaniu jest czas od wystąpienia pierwszych objawów do zjawienia się w szpitalu. Jeżeli osoba przechodząca udar trafi na oddział ratunkowy w ciągu pierwszych 3 godzin, to lekarze mogą zastosować lek, który rozpuszcza zakrzep blokujący dopływ krwi do mózgu. Takie postępowanie dotyczy wyłącznie pacjentów z udarem niedokrwiennym.
W przypadku, kiedy czas pomiędzy wystąpieniem objawów a trafieniem do szpitala był dłuższy niż 3 godziny (np. u pacjentów, którzy przeszli udar podczas snu), lekarz zazwyczaj zastosuje aspirynę i heparynę.
Czy da się uniknąć udaru mózgu?
Tak. Tej chorobie można zapobiegać. Udar występuje zazwyczaj u osób chorujących na nadciśnienie tętnicze, cukrzycę oraz miażdżycę. Eliminowanie czynników ryzyka jest najlepszą metodą zapobiegania udarowi.
Jeżeli jesteś w grupie ryzyka wystąpienia udaru, to rozważ wprowadzenie zmian w swoim stylu życia. Pamiętaj, że udar to choroba, która obciąża zarówno pacjenta jak i jego otoczenie. Wybierz zdrowie.